Hoe organiseer je de maaltijd op school?

Eten in de klas of in de refter?

Uit de resultaten van de survey die we afnamen net voor de coronapandemie blijkt dat de grootste groep kinderen in onze Vlaamse basisscholen zijn middagmaal eet in een refter. Ongeveer 7 op de 10 basisscholen (zowel kleuterscholen als lagere scholen) geven aan dat de kinderen in een refter eten.

In ongeveer de helft van de scholen van het buitengewoon basisonderwijs eten kinderen in een refter. In ongeveer 1 op de 10 lagere scholen, 1 op de 5 van de buitengewone scholen eten de leerlingen in de klas. De kleuterscholen vallen daartussen: 15% eet in de klas. In de rest van de scholen eten sommige groepen in de refter en andere in de klas.

1 op de 5 scholen organiseert de maaltijd om pedagogische redenen in de klas. Van de buitengewone scholen geldt dat voor 3 op de 5 scholen. Ongeveer 2 op de 5 scholen kiest om praktische en pedagogische redenen om in de klas te eten. Ongeveer hetzelfde aandeel geeft aan dat kinderen eten in de klas om praktische redenen.

Waarom eten in de klas?

Tijdens de coronapandemie waren scholen verplicht om in de klas te eten. Daardoor hebben scholen de voordelen van in de klas eten ontdekt. In een kleine groep eten met de eigen leraar voelt rustiger en gezelliger aan voor kinderen. De leraar leert de kinderen op een andere manier kennen. Er is tijd voor een informele babbel. Bovendien kent de leraar de kinderen goed en weet hij hoe hij de kinderen kan aanpakken.

Maar er zijn ook nadelen. Het vraagt wel wat van leraren om de maaltijd te begeleiden. De middagpauze van de leraar wordt korter als hij eerst eet met de kinderen in de klas. Kinderen zitten al een hele voormiddag in de klas. Voor hen kan het aangenaam zijn om even naar een andere omgeving te gaan.

Kinderen eten in de klas
“Ik heb drie kinderen in de klas met een vastgestelde type 3-stoornis. En nog eentje van wie ik wel denk dat hij een stoornis heeft, al is die niet vastgesteld. Als die kinderen in de refter zitten met al die prikkels dan is dat elke middag ruzie en straf. Dan komen die elke dag opgedraaid terug de klas binnen. Die hebben zo’n kort lontje. Ik zie dat aankomen en ik kom op tijd tussen. Dus voor die kinderen is eten in de klas rustiger en dan neem je dat als leraar erbij zeker.”
Leraar
De Speelvogel
“Het middagtoezicht in de klas voelt als iets tussen pauze en werk. Ik kan niet helemaal mijn eigen ding doen want ik moet toezicht houden, maar ik ben ook niet aan het lesgeven.”
Leraar
De Tinteltuin
Waarom eten in de refter?

Eten in de refter heeft vooral praktische voordelen. Ongeveer 50% van de scholen geeft aan dat kinderen een warme maaltijd kunnen eten. De verschillende schooltypes geven aan dat op scholen die warme maaltijden serveren, 40 à 50% van de leerlingen gebruikmaakt van dat aanbod. Een warme maaltijd serveren in de klas is moeilijk te organiseren. Kinderen die warm eten, moeten dus wel in de refter eten. Bovendien kun je in een refter met minder begeleiders meer kinderen samen laten eten. Vaak schakelen scholen voor de refter externe begeleiders in. De leraren hebben zo een gevrijwaarde middagpauze.

Om het in de refter rustig te houden, wordt er vaak op een autoritaire manier opgetreden. Begeleiders zijn bang dat het lawaai en de drukte uit de hand lopen als ze niet heel streng optreden. Kinderen ervaren het eten in de refter als stresserend. Ze zijn bang dat ze gestraft zullen worden.

“Wij eten in de refter. Een grote, saaie zaal met heel veel lange tafels. Het is er streng en je mag niet praten.”
Kaat
9 jaar
“Je mag niet babbelen maar Jules en Xander die babbelen toch. (…) Ik vind dat lastig als ze praten want altijd als de meester dat hoort, dan moet ik misschien ook in ’t straf. Ik heb nog nooit in ’t straf moeten staan maar dan zegt de meester: ‘nog een keer en dan moeten jullie vier in ’t straf.”
Cas
7 jaar

Bewust kiezen en organiseren

Of je nu kiest om in de klas te eten of in de refter, de boodschap is dat je samen met de kinderen en begeleiders bewust nadenkt over de aanpak en organisatie van de maaltijd.

Eten in de refter kan ontspannen verlopen als je de groepen kleiner maakt. Dat kan door in shiften te eten of door te kiezen voor een ‘vrije refter’. Dan kunnen kinderen kiezen wanneer ze eten en waar ze gaan zitten. Je kunt de refter ook gezelliger aankleden. Ronde tafels met minder kinderen, voelen huiselijker aan dan lange rechte tafels. Tafelkleedjes, een plantje op de tafel of tekeningen aan de muur creëren een aangename sfeer. En bij mooi weer is het te overwegen om buiten te picknicken. En waarom eet je eens niet mee met de kinderen in de refter?

“Ik sluit ook vaak aan in de refter omdat ik dat een supermoment vind om de kinderen te leren kennen. Als ik ergens een leeg plekje zie, ga ik erbij zitten en praten we en komt er heel veel bij mij dat anders nooit bij mij zou komen. De zorgcoördinator doet dat ook, de brugfiguur doet dat. Dat zijn zo van die momenten waarvan wij gebruikmaken om gezellig aan tafel te zitten.”
Directeur
Hippo's Hof
Kinderen picknicken op de speelplaats overzichtsfoto

Eten in de klas is aangenaam als je heldere afspraken maakt. Zet de ramen even open of laat kinderen eerst een frisse neus halen vooraleer ze eten in de klas. Zet muziek op en zorg ervoor dat kinderen die klaar zijn iets te doen hebben. Kunnen ze meteen buiten gaan spelen? Of kunnen ze naar een speel-, teken- of leeshoekje in de klas?

“In het vierde leerjaar van de Speelvogel in Deurne zet de juf muziek op tijdens de maaltijd. Ze kiest voor liedjes die de kinderen aanspreken: Dance for me, Blinded by the lights, …. De kinderen praten rustig tijdens de maaltijd. Soms zingen ze of bewegen ze mee op de muziek. De sfeer is ontspannen. De juf zit vooraan aan haar lessenaar met een broodje. Ze eet, maar is tegelijkertijd alert voor wat er gebeurt. Ze is steeds bezig op te letten en tussen te komen om de rust te bewaren. Ze blijft vriendelijk en gebruikt veel humor.” (Observatie)

Pedagogische maaltijd

In Zweden krijgen alle kinderen een gratis gezonde warme maaltijd aangeboden op school. De lunch maakt deel uit van de onderwijstijd. De maaltijd is een pedagogisch moment waarbij leraren en kinderen de kans hebben om met elkaar te praten. Kinderen leren er ook bij over voeding en gezonde eetgewoonten. Leraren fungeren er als rolmodel tijdens de maaltijd.

Lawaai tijdens het eten

In ongeveer 20% van de Vlaamse scholen mogen kinderen kiezen om te praten tijdens het eten. Dat betekent dat het in principe tijdens 80% van de schoolmaaltijden stil moet zijn. Kinderen zelf willen graag kunnen babbelen tijdens hun lunch maar vinden het tegelijkertijd belangrijk dat ze in een rustige omgeving kunnen eten. Geen makkelijk evenwicht voor een school!

TV-kijken tijdens de maaltijd

Wanneer kinderen in de klas eten, zetten nogal wat scholen tijdens de maaltijd de tv aan, op vooraf afgesproken weekdagen. In heel wat klassen kijken kinderen naar Karrewiet. Maar ook andere filmpjes worden opgezet. Uit gezondheidsoverwegingen is het niet aangeraden om tv te kijken tijdens de maaltijd. Kinderen zouden zo minder bewust eten. Muziek kan een aangenaam alternatief bieden.