Eten in de klas of in de refter?
Uit de resultaten van de survey die we afnamen net voor de coronapandemie blijkt dat de grootste groep kinderen in onze Vlaamse basisscholen zijn middagmaal eet in een refter. Ongeveer 7 op de 10 basisscholen (zowel kleuterscholen als lagere scholen) geven aan dat de kinderen in een refter eten.
In ongeveer de helft van de scholen van het buitengewoon basisonderwijs eten kinderen in een refter. In ongeveer 1 op de 10 lagere scholen, 1 op de 5 van de buitengewone scholen eten de leerlingen in de klas. De kleuterscholen vallen daartussen: 15% eet in de klas. In de rest van de scholen eten sommige groepen in de refter en andere in de klas.
1 op de 5 scholen organiseert de maaltijd om pedagogische redenen in de klas. Van de buitengewone scholen geldt dat voor 3 op de 5 scholen. Ongeveer 2 op de 5 scholen kiest om praktische en pedagogische redenen om in de klas te eten. Ongeveer hetzelfde aandeel geeft aan dat kinderen eten in de klas om praktische redenen.
Waarom eten in de klas?
Tijdens de coronapandemie waren scholen verplicht om in de klas te eten. Daardoor hebben scholen de voordelen van in de klas eten ontdekt. In een kleine groep eten met de eigen leraar voelt rustiger en gezelliger aan voor kinderen. De leraar leert de kinderen op een andere manier kennen. Er is tijd voor een informele babbel. Bovendien kent de leraar de kinderen goed en weet hij hoe hij de kinderen kan aanpakken.
Maar er zijn ook nadelen. Het vraagt wel wat van leraren om de maaltijd te begeleiden. De middagpauze van de leraar wordt korter als hij eerst eet met de kinderen in de klas. Kinderen zitten al een hele voormiddag in de klas. Voor hen kan het aangenaam zijn om even naar een andere omgeving te gaan.
Waarom eten in de refter?
Eten in de refter heeft vooral praktische voordelen. Ongeveer 50% van de scholen geeft aan dat kinderen een warme maaltijd kunnen eten. De verschillende schooltypes geven aan dat op scholen die warme maaltijden serveren, 40 à 50% van de leerlingen gebruikmaakt van dat aanbod. Een warme maaltijd serveren in de klas is moeilijk te organiseren. Kinderen die warm eten, moeten dus wel in de refter eten. Bovendien kun je in een refter met minder begeleiders meer kinderen samen laten eten. Vaak schakelen scholen voor de refter externe begeleiders in. De leraren hebben zo een gevrijwaarde middagpauze.
Om het in de refter rustig te houden, wordt er vaak op een autoritaire manier opgetreden. Begeleiders zijn bang dat het lawaai en de drukte uit de hand lopen als ze niet heel streng optreden. Kinderen ervaren het eten in de refter als stresserend. Ze zijn bang dat ze gestraft zullen worden.
Bewust kiezen en organiseren
Of je nu kiest om in de klas te eten of in de refter, de boodschap is dat je samen met de kinderen en begeleiders bewust nadenkt over de aanpak en organisatie van de maaltijd.
Eten in de refter kan ontspannen verlopen als je de groepen kleiner maakt. Dat kan door in shiften te eten of door te kiezen voor een ‘vrije refter’. Dan kunnen kinderen kiezen wanneer ze eten en waar ze gaan zitten. Je kunt de refter ook gezelliger aankleden. Ronde tafels met minder kinderen, voelen huiselijker aan dan lange rechte tafels. Tafelkleedjes, een plantje op de tafel of tekeningen aan de muur creëren een aangename sfeer. En bij mooi weer is het te overwegen om buiten te picknicken. En waarom eet je eens niet mee met de kinderen in de refter?
Eten in de klas is aangenaam als je heldere afspraken maakt. Zet de ramen even open of laat kinderen eerst een frisse neus halen vooraleer ze eten in de klas. Zet muziek op en zorg ervoor dat kinderen die klaar zijn iets te doen hebben. Kunnen ze meteen buiten gaan spelen? Of kunnen ze naar een speel-, teken- of leeshoekje in de klas?
“In het vierde leerjaar van de Speelvogel in Deurne zet de juf muziek op tijdens de maaltijd. Ze kiest voor liedjes die de kinderen aanspreken: Dance for me, Blinded by the lights, …. De kinderen praten rustig tijdens de maaltijd. Soms zingen ze of bewegen ze mee op de muziek. De sfeer is ontspannen. De juf zit vooraan aan haar lessenaar met een broodje. Ze eet, maar is tegelijkertijd alert voor wat er gebeurt. Ze is steeds bezig op te letten en tussen te komen om de rust te bewaren. Ze blijft vriendelijk en gebruikt veel humor.” (Observatie)
Pedagogische maaltijd
In Zweden krijgen alle kinderen een gratis gezonde warme maaltijd aangeboden op school. De lunch maakt deel uit van de onderwijstijd. De maaltijd is een pedagogisch moment waarbij leraren en kinderen de kans hebben om met elkaar te praten. Kinderen leren er ook bij over voeding en gezonde eetgewoonten. Leraren fungeren er als rolmodel tijdens de maaltijd.
Lawaai tijdens het eten
In ongeveer 20% van de Vlaamse scholen mogen kinderen kiezen om te praten tijdens het eten. Dat betekent dat het in principe tijdens 80% van de schoolmaaltijden stil moet zijn. Kinderen zelf willen graag kunnen babbelen tijdens hun lunch maar vinden het tegelijkertijd belangrijk dat ze in een rustige omgeving kunnen eten. Geen makkelijk evenwicht voor een school!
TV-kijken tijdens de maaltijd
Wanneer kinderen in de klas eten, zetten nogal wat scholen tijdens de maaltijd de tv aan, op vooraf afgesproken weekdagen. In heel wat klassen kijken kinderen naar Karrewiet. Maar ook andere filmpjes worden opgezet. Uit gezondheidsoverwegingen is het niet aangeraden om tv te kijken tijdens de maaltijd. Kinderen zouden zo minder bewust eten. Muziek kan een aangenaam alternatief bieden.